De kracht van bacteriën - en van consumenten

Wie bepaalt er wat we eten?
• Vaak ‘de vrouw in huis’, maar net zo goed soms ‘de kinderen’.
• Het AH-blad Allerhande, wordt wel eens gezegd, en voor veel mensen zal dat ook waar zijn.
• De aanbiedingen van supermarkts en reclames van voedingsmiddelenbedrijven hebben ook veel invloed.
Maar welke voedingsstoffen uiteindelijk in je bloed terechtkomen om je lichaam te voeden, dat wordt zeker mede bepaald door vele miljarden medewerkers in je buik: je darmbacteriën.

Invloed voeding op gezondheid

Die ongeveer 100.000 miljard bacteriën moeten we niet onderschatten. Dat is in grote lijnen al lang bekend – soms al eeuwen – maar juist gisteren, 29 april, werd er meer wetenschappelijk onderbouwde kennis hierover bekend. In het prestigieuze blad Science schreef de Nederlandse hoogleraar Cisca Wijmenga over haar langdurige onderzoek naar de invloed van voeding op onze gezondheid. Zie het uitgebreide persbericht van de Rijksuniversiteit Groningen.

Genen en gedrag

Gezondheid wordt door verschillende zaken bepaald.
In je genen ligt vast of je (extra) bevattelijk bent voor bepaalde ziektes – maar dat ligt niet muurvast. Je voeding en gedrag (voldoende bewegen, niet te veel stressen) zijn mede van invloed op de mate waarin die genen echt actief worden.

Voeding is ook los van genetica van invloed. Te véél eten is altijd slecht, en je lichaam en geest worden er echt niet beter van als je je lijf volstopt met zoete en vette dingen. Gevarieerd eten is erg belangrijk; dat zorgt er onder meer voor dat je darmflora (alle bacteriën, schimmels, virussen en gisten) veel variatie kent en daarmee ziekteverwekkers weet te onderdrukken.

Aandoeningen in familieverband

De darmbacteriën heb je niet helemaal zelf in de hand. De eerste ‘zetting’ bacteriën krijg een baby naar binnen via het geboortekanaal van de moeder, en daarna ook via borstvoeding. En via mensen om zich heen. Geen wonder dat sommige aandoeningen veel vóórkomen in familieverband – en dat hoeft dan niet erfelijk te zijn.

Professor Cisca Wijmenga toonde met haar jarenlange studie aan dat je met voeding invloed hebt op je darmflora en daarmee op je gezondheid, én op de mate waarin sommige genen wel of niet actief worden. Kijk eens aan: ‘Je bent wat je eet’ krijgt steeds meer wetenschappelijke onderbouwing.

Wel rode wijn, geen bier

Wijmenga stelde onder meer vast dat karnemelk drinken en yoghurt eten heel gezond is – AllesOverVoeding hamert hier ook al jarenlang op. Het is beter dan volle melk, en voor volwassenen vaak ook beter te verteren. Koffie en thee zijn ook prima, liet Wijmenga weten, en rode wijn. Maar niet bier of frisdrank, en zeker ook niet snacks.

Micro-organismen in je buik en in de aarde

Zo belangrijk als de darmflora is voor je gezondheid, zo onmisbaar zijn ook de micro-organismen in de aarde voor een gezond gewas en een goede oogst. Dat vertelden twee professoren tijdens een debatsessie in de Rode Hoed in Amsterdam. De wetenschappers kenden elkaar amper, maar hun zoektocht naar gezonde landbouw en gezonde voeding bracht hen samen. Een interessant en concreet voorbeeld van het vage begrip ‘alles hangt met alles samen’.

Discussie 1: blauwe en groene vinkje

Wat het ‘blauwe’ en het ‘groene’ vinkje op sommige voedingsmiddelen precies betekent, snappen maar weinig mensen echt. Niet zo gek. Want als verse groente en fruit nooit zo’n vinkje krijgt, maar zoete frisdrank of vette chocomel soms wel, wat kan het dan nog met gezondheid te maken hebben?

De dagen van het blauwe vinkje (met een groene of een blauwe rand) lijken wel geteld. Dat leerde een debat op 21 april in Leiden. Gerda Feunekes, directeur van het Voedingscentrum, gaf de vinkjes een rapportcijfer 3 voor duidelijkheid. En vrijwel alle diëtisten kunnen er niet mee overweg. Dus: stop er maar mee.

Maar dat was niet de openlijke conclusie van het debat. Want de industrie (vooal Unilever en FrieslandCampina) heeft er veel in geïnvesteerd, en de overheid vindt het prima.
Toch lijkt dit wel vast te staan: áls het vinkje al blijft, dan voortaan verkleed als bonte papegaai. Een veel duidelijker logo is een stoplicht. Groen betekent ‘eet gerust’, geel is zo-zo en rood betekent: ‘eet dit liever niet’. En dat dan op alle producten.

Discussie 2: betrouwbaarheid voedingsindustrie

De voedingsindustrie voelt al een tijdje nattigheid: consumenten vertrouwen hen niet meer zo. Diverse voedselschandalen en agressieve kidsmarketing wekken de indruk dat de bedrijven meer zorgen hebben over hun omzet en winst dan over onze gezondheid – maar dat zal toch niet zo zijn…?

De industrie, verenigd in branchevereniging FNLI, wil nu een ‘open gesprek over voedsel’ starten. Dat idee komt voort uit twee rapporten die afgelopen week werden gepresenteerd. Eén (van Motivaction) ging over het matige vertrouwen dat de industrie geniet onder de bevolking. De ander (getiteld ‘Spreek Smakelijk’) benadrukt welk groot economisch belang de voedingsmiddelenindustrie heeft voor Nederland. Het gaat om een omzet van €63,9 miljard.

De industrie wil ‘de dialoog over voedselproductie- en consumptie met consumenten intensiveren om het vertrouwen van de samenleving in de sector te verbeteren’. In het voorwoord van Spreek Smakelijk staat welk doel dat vertrouwen heeft: ‘Om de concurrentiekracht van de levensmiddelindustrie op de lange termijn te versterken, is het cruciaal dat de samenleving vertrouwen in de sector heeft’.

Volgens de FNLI zit er spanning tussen ‘enerzijds bijdragen aan maatschappelijke thema’s zoals duurzaamheid en gezondheid en anderzijds het optimaal bedienen van de consument’.
AllesOverVoeding vindt deze redenering moeilijk te volgen.
Want het ‘optimaal bedienen van de consument’, die tevens burger is, houdt tegelijk in het ‘bijdragen aan maatschappelijke thema’s zoals duurzaamheid en gezondheid’. Geen enkele spanning, zo lijkt ons.

Spanning bestaat er natuurlijk wél tussen enerzijds het bedienen van consumenten en anderzijds de drang om ‘de concurrentiekracht van de levensmiddelindustrie op de lange termijn te versterken’, zoals het rapport noemt. Het gaat dus om de spanning tussen goede producten maken en goed geld verdienen. Beide doelen zijn legitiem. Maar de basis van een voedingsbedrijf zou toch moeten zijn ‘goede producten maken’, waarbij ‘geld verdienen’ een randvoorwaarde is. Als je die volgorde omkeert, ja dán kun je problemen verwachten. Dan staat wantrouwen om de hoek, dan liggen voedselschandalen op de loer.

Het komt ons voor dat de voedingsmiddelenindustrie beter een eerlijk en open gesprek met zichzelf kan aangaan . En in plaats van ‘gezondheids- en duurzaamheidsaspecten beter uit te leggen en misvattingen weg te nemen’ vooral gaan luisteren naar de consumenten.

Geen woorden maar daden – help kids aan de groente

Het machtigste middel dat consumenten hebben om af te dwingen dat voedsel gezonder en duurzamer wordt, is: de boodschappen. Dus ongezonde of onduurzame dingen niet meer kopen. En: de goede en gezonde producten juist wel kopen, ook als die een pietsie duurder zijn.
Dit machtsmiddel kan ook worden ingezet buiten de eigen boodschappelijst om, en wel door te bevorderen dat kinderen meer groenten gaan eten. Dat is in het belang van iedereen.

Het initiatief ‘Chef het Samen met tomaat’ wil kinderen de pret laten ontdekken om zelf lekker eten te maken. Dat kan met workshops geven, filmpjes maken, recepten ontwikkelen, een boek maken. Daar is geld voor nodig. Met een crowdfundingcampagne wordt geprobeerd 10.000 euro bijeen te krijgen, en liefst het dubbele bedrag.
Inmiddels is een-derde binnen, en nog de hele maand mei staat de actie open.

Kijktips voor de komende week:

Echt bouillabaisse - Ilja Gort onderzoek hoe je die echte Franse vissoep maakt. ma. 2 mei 19:25 uur, NPO 2.

Toveren met aardbeien  - 'Koken met Van Boven' over bijzondere aardbei-gerechten. ma. 2 mei 20:30 uur, NPO 2.

Van alles over eten - Aflevering van 'Over eten', met antwoorden op kijkersvragen. wo. 4 mei 20:35 uur, Eén (België).

Aspergedagen. Vanaf 6 mei is 'officieel' het aspergeseizoen geopend, met veel al dan niet commerciële activiteiten.