Over ‘puur natuur’, bewerkt en hapklaar eten

Puur natuur - is dat de beste voeding die er is?
En bewerkt voedsel, is dat echt zo slecht?

Het beste antwoord op deze vragen is niet een simpel ja of nee. Inzichten die leiden tot ‘de waarheid’ over deze zaken veranderen in de loop der tijd. Wat ook gestaag verandert, is de samenstelling van het voedselaanbod en de keuze die consumenten daaruit maken. Een bewuste keuze draagt zeker bij aan een langer en vooral gezonder leven.

Enige bewerking

Is ‘puur natuur’ de beste voeding? In grote lijnen wel.
Per slot leven alle dieren van louter puur natuur - alleen de mens doet aan koken en kokkerellen, aan smikkelen en smullen. Nu merkten de oudste oermensen al dat je vlees eerst moet verhitten om het te kunnen eten, en dat lang niet alle planten gegeten en verteerd kunnen worden. Alleen fruit en diverse soorten groenten kun je als puur natuurlijk eten, al het andere voedsel heeft ten minste enige bewerking nodig om het te kunnen verteren.

Hoe bewerkt is een kop koffie, een reep chocola of een simpele boterham? Voor al deze producten komt aardig wat techniek kijken. Toch beschouwt vrijwel niemand deze producten als ‘ongezond bewerkt’. Daarom is het goed om bij ‘bewerkte’ voeding te kijken naar de aard van de bewerking, en vooral: het nut ervan.

Zo kom je de winter door

Jam maken is van oorsprong een goede manier om fruit wat langer bewaarbaar te maken. Een gezonde bewerking dus, al is jam tegenwoordig vaak amper méér dan een mierzoete substantie. Oude bewerkingstechnieken als zouten (vis!), aanzuren, drogen, roken of verhitten dienen hetzelfde doel: voedsel langer kunnen bewaren, zodat je de winter door kon komen.
Deze bewaartechnieken zijn inmiddels verfijnd: bijvoorbeeld heel kort heel sterk verhitten, of alleen pasteuriseren, of doorstralen, of diepvriezen. Allemaal bewerkingen, en allemaal met een duidelijk doel. Zou je duurzaam kunnen noemen.

Bewerking voor smaak

Een ander soort bewerking is proberen te komen tot een betere of andere smaak. Bijvoorbeeld zout toevoegen omdat dat ‘zo lekker is’, of extra suiker, of room. Vaak geeft dat extra smaak, maar bij veelvuldig gebruik is het zeker wel ongezond.
Lange tijd leek er geen rem te zitten op de productie en consumptie van ‘lekkere snacks’. De laatste jaren begint op brede schaal door te dringen dat dit ‘pamperen van de smaakpapillen’ wel leuk en lekker is, maar op termijn beslist ongezond. We zitten inmiddels met een soort van epidemie aan obesitas en diabetes, of in gewoon Hollands: vetzucht en suikerziekte.
Gelukkig is een lekkere smaak ook te verkrijgen met behulp van diverse kruiden en specerijen.

Te veel suiker en vet

Komt dat door het eten van al dan niet bewerkt vet en suiker? Nee en ja. Nee, vet en suiker kun je eten, die zijn op zich niet schadelijk. Ja, je wordt vooral ziek door het eten van véél vet en suiker. In dat opzicht zien we een lichtpuntje: consumenten kiezen iets minder vaak voor de overdreven zoete producten.

Vind de balans

En bewerkt voedsel, wordt je daar ook ziek van? Nee, niet direct. Maar ook hier geldt: wie vaak of veel sterk bewerkt voedsel eet, krijgt gewoonlijk véél zout of suiker binnen, of veel e-nummers, vaak ook minder gezond vet. En bovendien relatief weinig vitaminen. Die onbalans is juist omgekeerd bij puur natuurlijke producten als een appel of een portie boerenkool: véél vitamine en weinig troep.

Databank met ‘alles over voeding’

Nog een lichtpuntje: het wordt steeds beter mogelijk om te achterhalen wat er precies in je eten zit, waar het vandaan komt of hoe het is bewerkt. Er is een openbaar toegankelijke databank in aanbouw waarin zo mogelijk ‘alles over voeding’ is te vinden. Helaas gaat dit langzaam, erg langzaam: eind dit jaar zou bijvoorbeeld ‘alles over varkensvlees’ in de databank moeten zitten.

Nederlanders verstandig met gesuikerde drankjes?

Wie denkt dat het in Nederland wel meevalt met de inname van 'loze calorieën', in de vorm van gezoete frisdrank, moet eens kijken naar een tabelletje dat het World Economic Forum publiceerde (met veel nuttige links naar betrouwbare informatie).

Het is deels een economisch verhaal. Over wat een suikerbelasting zou doen met de verkoop van suiker. Wel, nadat in Mexico een suikertax ging gelden van 10% nam de consumptie van suikerzoekte drankjes af met 12%.

Maaltijdboxen in overvloed

Het begon een flink aantal jaren geleden met een simpele ‘groentetas’ of ‘maaltijdkrat’. Bij de biologische winkel kon je die bestellen, of bij een boer uit de buurt. Nu is deze manier van verkoop uitgegroeid tot big business, met het zeer veel en soms agressief adverterende HelloFresh als uiterste.

Welke tas, doos of krat is nu het handigste voor mijn situatie? De website Foodboxwijzer geeft een mooi overzicht van 20 aanbieders, die samen liefst 56 verschillende boxen kunnen leveren. En daar zit bijvoorbeeld Willem&Drees niet eens bij.

Foodboxwijzer maakt onderscheid in maaltijdboxen en andere soort boxen, zoals met louter groente, of fruit, of snacks, smoothies, delicatessen of een kerstbox. Alleen al van gewone maaltijdboxen zijn er 30, van 12 leveranciers. Van elke box staat omschreven wat erin zit, wat het kost en hoe bezoekers van de site deze box waarderen. Handig.

’t Is nog winter - toch al paprika’s en asperges

Het duurt nog drie weken voordat de lente begint, maar de eerste paprika’s in Nederland zijn alweer geplukt en de eerst asperges gestoken. Dat ging helemaal zonder de zon, onze eeuwige energiebron.

De paprika’s komen van kwekerij Harvest House in IJsselmuiden, nabij Zwolle. Op 25 februari werden de eerste dozen geveild. Nodig hiervoor was wel felle groeibelichting met een kracht van liefst 7000 lux.

Asperges uit de verwarmde kas werden op 29 januari al aangeboden. Nu zijn er witte stengels uit de koude grond. Nou ja, koud, ze groeiden wel onder een plastic tunneltje, bij een kweker in Vlaanderen. Ook hier was het 25 februari dat de oogst rijp was. Asperges uit de koude grond, in de open lucht, worden normaal gesproken verwacht begin april, soms eind maart.

Teelt zonder daglicht

Langzaam maar zeker groeit de teelt van groentegewassen zonder daglicht. De energie komt dan louter van kunstlicht, meestal rode of blauwe led-lampen. In Nederland en daarbuiten wordt hiermee al zeker tien jaar geëxperimenteerd, en op bescheiden schaal hebben tuinders productiekassen.
In Frankrijk is nu zo’n kas in aanbouw van 8.000 m2. De grootste ledlichtkas van de Lage Landen staat nu in Waregem, België, bij het bedrijf Urban Crops. Het gaat daar om 8 teeltbakken boven elkaar. De techniek is zodanig dat 25 lagen ook kan. Een uitgebreid bericht hierover op Groentennieuws.

Kijktips voor de komende week:

Verse vis uit de haven - 'Koken met Van Boven', aflevering 2 van nieuwe serie van 13. ma. 29 febr. 20:25 uur, NPO 2.

Bizarre eters  - Spektakelprogramma over eten; sterke maag nodig. di. 1 mrt. 20:30 uur, RTL5.

Wodka, wat is dat? - Keuringsdienst van Waarde, Wat is wodka meer dan water plus alcohol? do. 3 mrt. 20:25 uur, NPO 3.

Houdbaarheid - Xenius (Duits) over verlening van houdbaarheid van producten. vrij. 4 mrt. 17:00 uur, Arte.