Suikertax, een nieuwe Schijf, en oude vinkjes

Had u er ook zo naar uitgekeken? Naar die nieuwe Schijf van Vijf?
Hoe dan ook, daar was hij dan, afgelopen week. Het officiële symbool van ‘goede voeding’. Met frisse kleuren, een nieuwe uitstraling, en zó leeg dat iedereen zijn eigen inhoud er aan kan geven. En dat is ook precies de bedoeling.

Op de website van het Voedingscentrum kun je je leeftijd en geslacht invullen, dan krijg je een daarop toegespitst advies over wat en hoe veel te eten. En als vrouw kun je nog opgeven of je zwanger of zogend bent. Maar of je nou groot of klein bent, of zwaar lichamelijk werk doet, maakt kennelijk niet uit. Ook kun je het niet opgeven als je diabetes hebt, of erg allergisch bent, of je mist een nier.

Ook op een andere manier kun je zelf inhoud geven aan die nieuwe Schijf van Vijf. Van diverse kanten komt kritiek dat het Voedingscentrum nog altijd niet los kan komen van het ‘stofjes-denken’, ofwel denken in bepaalde voedingsstoffen die je in liters, grammen of microgrammen moet zien binnen te krijgen. Terwijl niemand ‘stofjes’ eet, maar alleen brood, spinazie, pizza of een fruitsalade.

Het zou voor ‘de volksgezondheid’ beslist goed zijn als iedereen zou eten volgens de richtlijnen van de Schijf van Vijf. Helaas gebeurt dat bij lange na niet. Lees bijvoorbeeld wat Wim Köhler in NRC schreef over een supermarkt die is ingericht volgens de adviezen van de Schijf: “Verdwenen is het gangpad met zakken chips en zoutjes. Weg zijn de kasten met koekjes en snoep en de schappen met vruchtensap, vruchtendrank en frisdrank – al of niet light. Het zuivelvak is misschien niet kleiner, maar wel uniformer. De bonte verzameling felgekleurde bakjes met zoete toetjes is weg. Magere en halfvolle melk, yoghurt en kwark overheersen. Zelfs de literpakken vla zijn er niet meer, nu mensen daar hooguit één schaaltje per week van willen eten.”

Een nadeel van deze Schijf van Vijf, hoe goedbedoeld ook, is dat het ding van je vraagt om toch weer te meten, wegen en rekenen. Terwijl gezond eten ook heel goed lukt door gewoon gebruik te maken van je gezonde verstand. Luister wel naar je lijf, want de beste voedselgoeroe ben je zelf. Wat ook helpt: haal gewoon gezonde dingen in huis, liefst alléén gezonde dingen. Daar kun je ruimschoots van smullen.

Ook buiten Nederland wijzigt de ‘schijf van vijf’

De Schijf van Vijf is een typisch Nederlands ding. In andere landen, overal ter wereld, bestaan wel vergelijkbare initiatieven. Soms heeft die ‘schijf’ de vorm van een piramide, maar ook elders is die wel rond, bijvoorbeeld in de vorm van een bord.
In Engeland bijvoorbeeld is onlangs nog de ‘Eat well plate’ aangepast. Net als in Nederland krijgen daar groenten en fruit extra nadruk; ook geldt daar ‘let op vet’, terwijl die waarschuwing in Nederland nu juist is verdwenen.

Overal ter wereld bestaan vergelijkbare versies van een ‘bordje gezond’. Uiteenlopend van zeer simpel tot vrij ingewikkeld, en van streng tot praktisch. The Huffington Post geeft daar een aardig overzicht van. Een heel bijzondere presentatie is het ‘bakje gezond’ van Qatar.

Minder gezonde producten worden iets minder ongezond

Chips, chocaladekoekjes en vele soorten snoep happen zo lekker weg, maar zijn doorgaans bepaald niet erg gezond. Omdat zulke producten nu eenmaal veel worden gekocht en gegeten, blijven fabrikanten ze maken. Maar ook hier verandert er iets: sommige van deze producten worden iets minder ongezond, bijvoorbeeld door er een pietsie minder suiker of zout aan toe te voegen.

Het aanpassen van de samenstelling van een product heet in fabrikantentermen ‘herformuleren’. En omdat fabrikanten hier kiezen voor een gezamenlijke aanpak, is daarvoor ook een ‘Akkoord verbetering productsamenstelling’ in het leven geroepen, al begin 2014. Om deze aanpak te stimuleren, heeft ook minister Edith Schippers (volksgezondheid) hier haar handtekening onder gezet.

‘Dit product past in een gezonde leefstijl’

Koffie drinken is niet ongezond, zoveel is wel duidelijk. Tenminste, als je geen kook-koffie maakt, of koffie-Tobroek. Gewone koffie, gezet met een filter of met pads, is beslist niet nodig voor een gezond leven, maar ook niet schadelijk.

Kenniscentrum Koffie & Gezondheid benadrukte dit afgelopen week in een persbericht, nadat ze onderzoek hadden laten doen naar de gezondheidseffecten van koffie. Die nadruk op gezondheid was misschien wel nodig, want uit het onderzoek bleek vooral: verslaving. Want tweederde van de Nederlanders zeg niet zonder koffie te kunnen. Nu is een verslaving eigenlijk nooit goed, maar als het om koffie gaat is het ook niet schadelijk.
Het Kenniscentrum formuleerde zijn aanbeveling zo mooi: ‘Koffie past volgens honderden onderzoeken naar de gezondheidseffecten, binnen een gezond voedingspatroon en actieve leefstijl’.

Dat klopt. Maar is toch wel een volstrekt nietszeggende kreet. Want bijvoorbeeld de Suikerstichting formuleerde zijn verdediging eerder aldus: ’Suiker en suikerproducten passen in een gezonde, gevarieerde voeding én actieve leefstijl’. Let op dat subtiele ‘én’ - zonder een actieve leefstijl is suiker niet zo gezond.
Maar wat zegt zo’n omschrijving nu helemaal? Je kunt ook zeggen: ‘koffie past in een ongezonde leefstijl en een criminele levenswandel’. Dat klopt ook. En dit gaat net zo goed op voor een stuk chocola of een banaan.

Suikertaks

En o ja, ken je die van de suikertaks? Die komt er toch niet.
Maar in België wél. En in Engeland, en Mexico, en Zuid-Afrika.
Al diverse malen is aangetoond dat een heffing op suiker of sterk suikerhoudende dranken of gerechten helpt tegen obesitas en overgewicht. Voor onze buurlanden België en Engeland reden om een lichte vorm van suikertaks in te voeren op suikerhoudende frisdranken. In België al dit jaar, en in Engeland vanaf 2018.

Maar in Nederland gaat dat voorlopig niet door. Omdat de suikerindustrie zich daar met succes tegen heeft … o nee, het is omdat het ‘te ingewikkeld is’. Sommige politiek partijen (die ter rechterzijde) vinden dat de overheid zich niet mag bemoeien met eetgedrag; dat bemoei-recht blijft wat hen betreft voorbehouden aan het bedrijfsleven met zijn grote marketingbudgetten.
In België vonden ze het ook ingewikkeld. De oplossing daar was om de heffing te laten gelden voor alle frisdranken, of die nu suikerhoudend zijn of niet.

Kijktips voor de komende week:

Duurzaam wonen en eten - BinnensteBuiten. Serie over duurzaam eten en wonen. ma. t/m vrij. 18:150 uur, NPO 2.

Koken met Van Boven  - Apart kookprogramma, deze keer over zuurkool. ma. 28 mrt. 20:25 uur, NPO 2.

Water met bubbeltjes - Keuringsdienst van Waarden over bruiswatertjes. do.31 mrt. 20:30 uur, NPO 3.

It's the food my friend! – In de Rode Hoed in Amsterdam is de inmiddels zevende debatserie over voeding (It’s the food my friend!) nu halverwege. De derde debatavond in deze serie van vijf is op dinsdag 29 maart en gaat over ‘Voedsel, gezondheid en gedrag’.