Gezonde voeding vooral door gezond verstand (en vice versa)

Wat is dat nou precies: 'gezonde voeding'? Die vraag kan tegenwoordig heel gedetailleerd beantwoord worden. Tot aan afzonderlijke stofjes toe, ja zelfs tot op moleculair niveau. Maar héb je ook wat aan zo'n antwoord? Kan ík daar wat mee, kun jij daar je voordeel mee doen, heeft m'n schoonmoeder daar iets aan? Soms wel. Vaak niet.

'Eet biologisch, dan zit je altijd goed', is vaak geroepen. Dat klopt natuurlijk niet helemaal – er zijn immers ook biologische snoep en koek en allerlei nodeloos zoete dingen, terwijl je er ook te véél van kunt eten. Het risico op het binnenkrijgen van restanten gif is bij biologisch voedsel wel vrijwel nul, en de bioproducten komen ook niet uit megastallen of industriële tuinbouwbedrijven. Hoewel dit laatste niet is uitgesloten: ook de biologische productie schaalt op, vooral nu de vraag ernaar jaar op jaar toeneemt.

DNA-test

Opvallend is daarom dat juist Ekomenu, leverancier van biologische producten, nu komt met voedingsadviezen die gebaseerd zijn op high-tech genetische screening. Een klant kan een DNA-test laten uitvoeren en kan op basis daarvan adviezen krijgen over wat wel of niet te eten.

De DNA-test wordt uitgevoerd door MijnLabTest. Een voorbeeldrapportage van dat bedrijf, van ruim 100 pagina's, leert dat er zeer gedetailleerde tips en adviezen kunnen worden gegeven. Die gaan over de persoonlijke stofwisseling, en daarom ook over de behoefte die het onderzochte lichaam heeft aan bepaalde vitamines en de gevoeligheid van het lijf voor bepaalde allergenen of de ophoping van cholesterol.

Nutrigenomica

Volgens Ekomenu heeft het een intensieve samenwerking met onder meer het Diabetes Fonds, TNO, zorgverzekeraars en de universiteit Wageningen. Over de resultaten van deze genetisch-specifieke menukeuze is uiteraard nog niets te melden.

Wel deed de Stanford University een soortgelijk onderzoek onder ruim zeshonderd volwassenen. Op basis van een DNA-screening volgden zij een jaar lang een vetarm of juist koolhydraatarm dieet. De personen vielen in een jaar ruim 5 of 6 kilo af, bleek in de loop van 2018. Maar, zo concludeert het vakblad VoedingNu, "de huidige kennis over de wisselwerking van DNA en voedingsstoffen (nutrigenomica) is nog niet voldoende om DNA-specifieke diëten tot zijn recht te laten komen."

Voor- en nadelen

Het nadeel van deze DNA-benadering van voeding is dat het, mede door een grote hoeveelheid wetenschappelijk aandoende en medische gegevens, een zekerheid suggereert die er niet is. Iemands genetische constellatie is maar één ding, je feitelijke gezondheidssituatie is iets anders.
Een voordeel van de DNA-benadering is dat het op bepaalde punten duidelijkheid kan bieden: iemand met een duidelijk hoger risico op een bepaalde ziekte, kan daar zijn voedselpatroon of leefstijl op aanpassen.

Gezond verstand gebruiken

Blijft over dat een heel secuur gekozen menu nooit zaligmakend is. Wie een supergezonde maaltijd gewoonlijk snel even naar binnen schrokt, is beslist niet gezond bezig. Een gezond etende vent kan door een vervuilde werkomgeving, veel zorgen en diverse soorten stress echt wel ziek worden. Een zeer efficiënte, makkelijk uit te voeren en bovendien goedkope methode om gezond te eten is en blijft: je gezond verstand gebruiken. Iedere volwassene weet ten minste ongeveer wat wel of niet gezond is. Hou het daarbij, luister naar je lijf en informeer je nu en dan over de jongste inzichten. Het gezonde verstand weet vrij goed wat gezonde voeding is. En gezonde voeding draagt beslist bij aan gezond verstand.

'De dokter moet doorvragen en goed luisteren'

Verbazingwekkend is het nog altijd dat artsen een jarenlange opleiding volgen, maar daarbij soms slechts enkele uren echt aandacht besteden aan voeding. Daarom ontbreekt het huisartsen vaak aan kennis om te kunnen vaststellen dat bepaalde ziektes of aandoeningen sterk samenhangen met voeding. Dat leidt er bijvoorbeeld toe dat tegen diabetes type 2 al snel een medicijn wordt voorgeschreven, terwijl een ander voedingspatroon die aandoening ook kan doen verminderen of zelfs geheel kan laten verdwijnen.

Heel jammer is dat, want voeding en geneeskunde vormen samen een 'dreamteam', vindt Gerjan Navis. Zij is hoogleraar Voeding in de Geneeskunde aan de Universiteit Groningen, en sprak medio januari 2019 de jaarlijkse openbare 'publiekslezing' uit van de Nederlandse Academie van Voedingswetenschappen (NAV). Navis hamerde niet zozeer op de relatieve onkunde van artsen over voeding. Zij hekelde wel dat artsen vaak één probleem constateren en daar één oplossing voor bieden, terwijl er in de praktijk vaak sprake is van een stapeling van problemen. Vooral bij ouderen komt dat voor.

Meer over deze publiekslezing is te vinden bij de NAV. 

'Chips zijn nooit gezond'

Een zakje chips is nooit een gezonde snack, ook niet als het maar om een klein zakje gaat, vinden de voedingskundigen Manon van Eijsden en Michelle van Roost. Zij lichten deze stelling toe op NRC.nl, in een artikeltje waarin zij de aandacht richten op de 'gezonde schoolkantine'. Snackautomaten op scholen bevatten al lang niet meer alleen 'zoete troep', maar vaak ook bijvoorbeeld een zakje noten plus rozijnen, of chips.
Maar, schrijven Manon en Michelle, het zakje chips ligt vaak op ooghoogte en de rozijnen plus noten niet. En waarom is dat? Wel, omdat de noten-rozijnenmix met zijn 182 kcal aan energie volgens de Schijf van Vijf net iets te energierijk is om gezond genoemd te worden. Het zakje chips bevat maar 110 kcal, en krijgt daarom de voorkeur.
"Zo leren we kinderen onbedoeld dat als je de portie maar klein genoeg maakt, het wél gezond wordt. En dat je dus ook prima elke dag chips en snoep kunt eten, als je het maar in kleine hoeveelheden doet", aldus de auteurs. Pas vanaf januari 2020 hanteert het Voedingscentrum nieuwe criteria voor energie, zout en vet om als snack 'gezond' genoemd te mogen worden.

Kijktips voor de komende week:

Food CIA - Een nieuwe serie 'uitzoek'programma's over voeding. Een Brits programma, sneller dan de bekende Keuringsdienst van Waarde. Direct maar vijf afleveringen in een week.

Telkens op NPO 3, om 19:55 uur, een half uur lang.
Elke dag, van maandag 11 febr. t/m vrijdag 15 febr.

Friet van de airfryer - Keuringsdienst van Waarde over thuis friet bakken zonder olie. do. 14 febr. 20:25 uur, NPO 3.